جوانه‌های ایمان... جایگاه سالمندان در نزد پیامبر اسلام

برادر گرامی سلام و درود خداوند بر تو باد

زندگی پیامبر اسلام نمونه‌ی علمی برای انجام تمام مسائل شریعت است؛ الگوی نیکوی ما در تمام مراحل زندگی است از تولد تا وفات؛ از بازار تا حکومت؛ از دین تا سیاست، اقتصاد، آموزش، تربیت و اجتماع. رسول خدا الگویی است که تمام مسائل فرد یا جماعت یا امت را پوشش می‌دهد.

با هر مسأله‌ای که روبرو می‌شد با روش خارق العاده برخورد می‌کرد؛ سنت پاکش گنج بزرگی است که روش‌های تعامل و آداب روابط بین انسان‌ها را آموزش می‌دهد. در تمام اعمال و رفتار او اخلاق موج می‌زد. مکارم اخلاق در گفتار و کردار و موضع‌گیری او آشکار است؛ در سیاست، در جنگ و صلح، در تعامل با مردم حتی با دشمنان و مخالفان در تعامل با خرد و بزرگ، فقیر و یتیم و خادم و گرفتار اخلاق یک اصل اساسی است.

رسول خدا با ضعیفان و بزرگسالان خندان و خوش‌قلب و آسانگیر بود. این مهربانی در گفتار و کردار و در تعامل با بزرگ‌ترها کاملا مشخص بود. امام بخاری روایت کرده است که رسول خدا فرمود: از نشانه‌های تعظیم خداوند احترام به سالمندان مسلمان و حاملان قرآن و حاکمان دادگر است. 

با وجود منزلی که حاملان قرآن و حاکمان دادگر دارند رسول خدا سالمندان را بر آنان ترجیح داده است. روزی پیرمردی از راه رسید و خواست خود را به پیامبر خدا برساند؛ مردم از این که راه را برایش باز کنند درنگ کردند. رسول خدا دلش به حالش سوخت و فرمود: کسی که با کوچکترهای مهربانی نکند و به بزرگترها احترام نگذارد از ما نیست. در جهان هیچ قانونی وجود ندارد که احترام به بزرگتر را یکی از اصول خود قرار داده باشد. 

در روز فتح مکه وقتی مشاهده کرد ابوبکر صدیق پدر مسنش ابو قحافه را برای پذیرش اسلام خدمت رسول خدا می‌آورد فرمود: چرا این پیرمرد را خانه‌اش نگذاشتی تا من به دیدارش بروم؟

آری این جایگاه پیران و سالخوردگان در نگاه رسول خدا بود؛ با وجود اهمیتی که برای نماز جماعت قائل بود به خاطر آن که افراد سالمند و گرفتار دچار مشکل نشوند به نمازش طول نمی‌داد. ابو مسعود انصاری روایت کرده است که مردی گفت: ای رسول خدا من به خاطر فلان کس که نماز را طولانی می‌کند نماز صبح را دیرتر می‌رسم. رسول خدا به به طور بی‌سابقه خشمگین شد و سپس فرمود: 

"إن منكم منفرين، فأيكم ما صلى بالناس فليتجوز فإن فيهم الضعيف والكبير وذا الحاجة".

برخی از شما مردم را پراکنده می‌کنید؛ هر کس پیشنماز است باید حال ضعفاء و سالمندان و گرفتاران را مراعات کند. [بخاری]

اگر نسبت به بزرگسالان تا این حد مهربان و دلسوز است معلوم است که در حق پدر و مادر جقدر مهربان است؛ پدر و مادر در بسیاری از کشورهای پیشرفته سرپرستی ندارد و پس از آن که به سن پیری و فرتوتی می‌رسند فرزندان به آنان بی‌توجهی می‌کنند. اما آموزه‌های رسول رحمت و مهربانی غیر از این است و احادیث متعددی وجود دارد که بر نیکی به پدر و مادر تأکید می‌کند. 

ما باید به بزرگسالان احترام بگذاریم و آسایش و راحتی آنان را در نظر بگیریم؛ به ویژه بر ما واجب است در حق پدر و مادر از هیچ نیکی و احسانی دریغ نورزیم هر چند هزینه‌بر باشد. همچنان که باید حال اساتید و معلمان را مراعات کنیم؛ آنان هستند که ما را تربیت کرده‌اند و در ساخت شخصیت و پیراستن اخلاق و توانمندسازی علمی و ادبی و فرهنگی ما نقش بسزایی داشته‌اند و ما را برای انجام کارهای بزرگ آماده کرده‌اند بنابراین پس از پدر و مادر احترام آنان از همه‌ی مردم واجب‌تر است.